Witamina C (kwas askorbinowy) jest najpopularniejszą witaminą o wszechstronnym działaniu. Angażuje się w liczne procesy biologiczne uczestnicząc w różnego rodzaju reakcjach enzymatycznych.
Co to jest witamina C?
Witamina C należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie, na produktach spożywczych oznacza się ją skrótem E300.
Jest organicznym związkiem chemicznym, który musi być dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Kwas L-askorbinowy występuje jednak naturalnie w wielu organizmach roślinnych, wówczas substratem do biosyntezy tego związku jest D-glukoza.
W produkcji przemysłowej wciąż stosuje się patent opracowany w roku 1934 przez Reichsteina i Grüssnera. Również w tym przypadku substratem jest naturalna D-glukoza.
Gdzie występuje witamina C?
Większość ssaków jest w stanie samodzielnie syntezować witaminę C z glukozy, człowiek jednak utracił tę zdolność. W związku z tym kwas askorbinowy musi zostać dostarczony do organizmu wraz z pożywieniem.
Jego zapasy w organizmie są stosunkowo niewielkie, ponieważ wynoszą przeciętnie około 20 mg/kg masy ciała. Największe ilości można znaleźć w organach o wysokiej aktywności metabolicznej, tj. nadnerczach, mózgu, wątrobie, trzustce, gruczołach śluzowych czy płucach.
Największe ilości witaminy C w 100 gramach produktu znajdują się w:
- owocach dzikiej róży – do 800 mg;
- ziele pokrzywy – do 600 mg;
- cytryńcu chińskim – do 580 mg;
- rokitniku – do 900 mg;
- czarnych porzeczkach – 150-300 mg;
- truskawkach – do 90 mg;
- natce pietruszki – do 270 mg;
- papryce – do 200 mg.
Na szczególną uwagę zasługuje acerola, ponieważ w 100 gramach owoców znajduje się od 1000 do 4500 mg witaminy C, co stanowi około 3% ich składu.
Spore jej ilości znajdują się w surowcach roślinnych wykorzystywanych do naparów. Witamina C jest jednak wrażliwa na światło i wysoką temperaturę, dlatego podczas parzenia pewna jej część ulega rozkładowi.
Pewne ilości kwasu askorbinowego można znaleźć również w organach zwierząt, np. mózgu czy wątrobie.
Zobacz również: Co zawiera dużo witaminy C?
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C jest zróżnicowane i zależy od wielu czynników, takich jak wiek czy płeć. Przykładowo, dorosłe kobiety powinny spożywać 75 mg witaminy C na dobę, natomiast dorośli mężczyźni – 90 mg. Zapotrzebowanie u kobiet ciężarnych wzrasta do 85 mg na dobę.
Zwiększone zapotrzebowanie występuje u osób z nadciśnieniem tętniczym, regularnie palących papierosy, alkoholików, diabetyków, a także u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Potrzeba dostarczenia witaminy C jest dodatkowo większa przy ciężkich i długotrwałych wysiłkach fizycznych, podczas wymiotów i zaburzeniu czynności jelit.
Zobacz również: Nadmiar witaminy C.
Przyswajanie witaminy C
W związku z dużą rozpuszczalnością oraz dzięki aktywnemu transportowi jest ona wchłaniana w układzie pokarmowym (w największym stopniu w dwunastnicy i na początku jelita cienkiego) prawie w 80%.
Przyswajanie witaminy C może być upośledzone przez wymioty, brak łaknienia, zaburzenia trawienia i wchłaniania, zaburzenia czynności jelit, palenie papierosów bądź stosowanie niektórych leków.
Jakie funkcje pełni witamina C?
Witamina C wpływa na potencjał oksydoredukcyjny komórek. Wykazuje właściwości redukcyjne, ponieważ jest donorem elektronów.
Ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, gdyż:
- uczestniczy w syntezie kolagenu, L-karnityny i katecholamin;
- reguluje odpowiedź na hipoksję;
- uczestniczy w procesach immunomodulacyjnych i stymuluje syntezę interferonu;
- zwiększa odporność poprzez aktywację komórek NK;
- wpływa na migrację i aktywność granulocytów, makrofagów oraz monocytów;
- bierze udział w biosyntezie kolagenu i syntezie niektórych hormonów;
- zwiększa przyswajanie niehemowego żelaza oraz wapnia.
Kwas askorbinowy należy do antyoksydantów, w związku z czym chroni komórki organizmu przed stresem oksydacyjnym. Wykazuje więc działanie przeciwnowotworowe.
Warto również wspomnieć, że witamina C ma spory wpływ na urodę. Ponieważ bierze udział w syntezie kolagenu, a także wpływa na jędrność i elastyczność skóry. Dodatkowo uszczelnia naczynia krwionośne, chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i opóźnia proces starzenia się skóry.
Niedobór
Brak witaminy C w organizmie wpływa na powstanie wielu chorób, m.in. szkorbutu. Dodatkowo hipowitaminoza objawia się:
- osłabieniem organizmu i przewlekłym zmęczeniem;
- zwiększoną podatnością na infekcje;
- zmniejszeniem wydolności fizycznej;
- pogorszeniem gojenia się ran;
- krwawieniem dziąseł.
Niedobór witaminy C może zaburzać dynamikę procesów metylacji i demetylacji DNA oraz histonów, co z kolei przyczynia się do zmian fenotypowych. W związku z tym długotrwały niedobór może potęgować powstawanie zmian nowotworowych czy miażdżycowych.
Zobacz również: Skutki niedoboru witaminy C.
Bibliografia
- Majewski J., Orylski M., Całkosiński A. (i inni), Acerola – tropikalny owoc z ogromną dawką witaminy C, Medycyna Rodzinna, 21/2018.
- Guz J., Oliński R., Rola witaminy C w regulacji epigenetycznej, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 71/2017.
- Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Promeranian Journal of Life Sciences, 4/2015.
- Dobosz A., Witamina C. Fakty i mity, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 1/2016.
